Bác Trá

Chiều qua gọi điện cho anh bạn, anh nói đang đi đám ma, bác Trá - sếp trực tiếp đầu tiên của mình - mất vì ung thư gan. Xin gửi anh nén nhang tưởng nhớ linh hồn người quá cố.
Mình nhớ mãi căn phòng - nơi làm việc đầu tiên của mình. Sáng đến, bác Trá và chú Phương sẽ thuốc lào và nước chè khoảng 30 phút. Chao ơi, ngày ấy sao không sợ, chứ bây giờ nghĩ mà kinh. Phòng thì bé, một cái điếu cày, hai người chuyền tay nhau, liên tục, liên tục nhả khói, chả thấy ai chán cả. Ấy là chưa tính ai đó sáng đá qua làm tạm vài điếu (vì biết rằng nơi đây lúc nào cũng sẵn mà).
Bác Trá là người H'Mông, hồi ấy bác ở tập thể trường, vợ con hình như ở vùng cao cả. Mà lạ, sao hồi ấy vô tư thế, gia cảnh nhà sếp thế nào chả có tường...
Sau khi mình chuyển đi, bác Trá cũng không còn ở trường cũ. Tỉnh mở thêm trường cấp 3 ở Đồng Văn, bác về làm Hiệu trưởng, lâu lâu, bác cháu chẳng gặp nhau.
Tối nay, anh bạn gọi điện cho mình, nói báo cáo em, việc em nhờ anh đã hoàn thành xuất sắc, mà mày biết không, chưa bao giờ tao chứng kiến cái đó đâu nhé, kinh hoàng. (hic, thỉnh thoảng hứng lên anh cứ mày - tao với mình, thân mật lạ, lâu lâu không thấy mày - tao lại tưởng có gì nghiêm trọng).
Mình lớ ngớ chả hiểu "cái đó" anh nói là gì, hoá ra là cái đám ma của người H'Mông.
- Họ ấy à, chả có quan tài quan tung gì nhé. Làm cái chõng, treo lên xà nhà, cách đất chừng gần 3 mét. Rồi có cái chậu tro để bên dưới đấy, ai đến thì thắp hương. Bao giờ đưa đi chôn thì mới có quan tài.
- Thế người chết cứ để vậy à anh ?
- Uh, đầu quấn vải đen, từ cằm trở xuống đắp vải xanh sĩ lâm. Cứ để đấy, nằm đấy thôi. Đám này để 4 ngày em ạ. Mấy đứa đi cùng anh nó nói, thế là tiến bộ lắm đấy, có đám thầy cúng bảo nó phải ăn hết tiền của của vợ con nó mới đi được, thế là nhà họ giấu chính quyền, để 30 ngày như thế.
- Ối trời, 30 ngày trong nhà như thế...
- Chứ sao, có đám nó không treo thế mà trói vào cột.
- Ồ, vậy trói sao nhỉ ? Trói đứng à ? a, đúng rồi, em nhớ ai kể chuyện trói người chết vào cột rồi bón cơm nhỉ...
- Uh, người H'Mông không có bàn thờ, không có ngày giỗ, chết là hết, đào sâu chôn chặt, không bao giờ lật lên cả em ạ. Có nơi họ để ý ngày sinh nhật thôi, còn ngày chết là không có ai để ý gì đâu... Anh lần đầu biết đấy, còn em, chắc chắn là chưa bao giờ biết rồi, thằng Lừa (anh bạn toàn gọi yêu anh xã nhà mình như vậy) nó bảo nó biết hai lần rồi kia.
- Chấp gì hắn, sinh ra lớn lên ở đó, năm lớp 1 đã biết dẫn bạn gái người H'Mông đi ăn phở chịu rồi... Hắn đang bảo kìa, hồi hắn bé còn chả có quan tài, họ cứ làm cái cáng tre ấy, khênh qua nhà mình đi chôn, sợ phát khiếp.
- Uh, thôi thế cũng đã là một đám ma người H'Mông tiến bộ rồi em ạ. Anh rời Phố Cáo lúc trưa, giờ đã về đến HG, hoàn thành mọi việc của mọi người gửi gắm.

Bác Trá là một người H'Mông tiến bộ, đã đi học đại học (từ những năm bảy mấy), làm việc lâu năm ở thị xã, rồi cuối đời về lại thị trấn quê hương... Giờ cậu con trai, nối nghiệp bố, đang dạy tại trường CĐSP tỉnh. Vĩnh biệt bác, bác Cự Mí Trá, người H'Mông đầu tiên cháu được tiếp xúc gần gũi, và yêu mến, bác đã giúp cháu những bước đi đầu tiên khi mới ra trường. Cách nhau 500 km mà đã rất xa xôi, giờ đây xa cách mãi mãi rồi bác ơi...